Ogólne zasady żywienia w cukrzycy cz.1

Stanowisko lekarzy jest takie, że żywienie chorych z cukrzycą opiera się na zasadach racjonalnego żywienia ludzi zdrowych. Normy dziennego zapotrzebowania na energię, podstawowe składniki odżywcze, a także witaminy i składniki mineralne są opracowane i od dawna dostępne. Naszym celem jest doprowadzenie do sytuacji, gdzie szacunkowo (dawnej mówiło się „na oko”) można ocenić na podstawie menu dziennego, mianowicie jaka była kaloryczność dzienna, czy nie za duża w stosunku do spalania cukru przez organizm i czy niezbędne składniki tj, główne grupy pokarmowe (białka, tłuszcze i właśnie węglowodany złożone) makro i mikroelementy, witaminy i woda zostały w należny sposób uzupełnione.

Z tego bilansu spalania i asymilacji (przyswajania pożywienia) wynika główny cel leczenie: uzyskanie przez długie lata przedziału wahań cukru we krwi na poziomie uniemożliwiającym scukrzanie tkanek ciała ( w naszym medycznym żargonie nazywamy to glikacją. Takim powszechnie znanym wskaźnikiem tej glikacji (to jest stopnia długotrwałego wyrównania cukrzycy) jest tzw. hemoglobina zglikowana (HbA1c). Właściwe żywienie powinno dostarczać wszystkich niezbędnych składników pokarmowych, co pozwoli na osiągnięcie optymalnego stężenia lipidów (ciała tłuszczowe we krwi), optymalnych wartości ciśnienia tętniczego oraz zapobiegać rozwojowi miażdżycy i nefropatii cukrzycowej. Leczenie dietetyczne obejmuje szacowanie całkowitej kaloryczności diety, rozdziału kalorii w ciągu dnia, źródła pokarmów, które zabezpieczają zapotrzebowanie kaloryczne. Podstawowe zalecenia dietetyczne dla chorych na cukrzycę obejmują unikanie cukrów prostych aż do ich zupełnego wykluczenia, częste spożywanie posiłków w określonym czasie (mózg musi wiedzieć kiedy dostaje papu i kiedy pości) zawierających dużo warzyw i mało tłuszczów nasyconych zgodnie z dietą zdrowego człowieka. Drugą kardynalną zasadą jest nie przekarmianie tj. utrzymanie masy ciała chorego na poziomie co najwyżej niewielkiej nadwagi BMI do 27,5kg/m², bowiem najczęściej pacjent z cukrzycą typu 2 jest otyły. W związku z tym ogólna wartość energetyczna diety powinna umożliwić choremu powolną, ale systematyczną redukcję masy ciała. Umiarkowane zmniejszenie bilansu energetycznego (o 500 kcal/d) spowoduje stopniową utratę masy ciała (ok. 1 kg/ 2 tygodnie). Udział węglowodanów o niskim (< 50) indeksie glikemicznym w dziennej racji pokarmowej osoby z cukrzycą wynosi 45% wartości energetycznej diety. Tradycyjny podział węglowodanów na proste i złożone (cukry i skrobia) nie jest już tak istotny jak indeks glikemiczny (IG) klasyfikujący węglowodany z uwagi na tempo ich wchłaniania i ładunek glikemiczny (ŁG) uwzględniający dodatkowo zawartość węglowodanów w produkcie. Parametry te mają zasadniczy wpływ na poziomy cukru we krwi i wielkość odpowiedzi insulinowej przez aparat wyspowy trzustki i stanowią podstawę w doborze odpowiednich produktów węglowodanowych. IG pozwala ocenić, w jaki sposób produkty zawierające węglowodany wpływają na stężenie glukozy we krwi w czasie 2 godzin po posiłku. Ładunek glikemiczny określa z kolei ilość węglowodanów zawartych w porcji żywności, a oblicza się go, mnożąc wartość IG przez ilość przyswajalnych węglowodanów (g) w porcji żywności i dzieli wynik przez 100. Produkty zalecane w diecie chorego na cukrzycę powinny mieć ŁG < 10. Biorąc pod uwagę IG i ŁG, pacjenci z cukrzycą powinni spożywać produkty zbożowe z pełnego przemiału, kasze gruboziarniste, płatki owsiane, ryż nieoczyszczony. Produkty te są także źródłem błonnika, witamin z grupy B oraz soli mineralnych. Warzywa są grupą najmniej ograniczoną w żywieniu chorego na cukrzycę, wiąże się to z ich niską wartością energetyczną. Warzywa zawierają duże ilości błonnika pokarmowego, a także antyoksydanty, kwas askorbinowy, betakaroten, alfa tokoferol oraz flawonoidy. Spożycie owoców w diecie chorego z cukrzycą jest ograniczone do 200–300 g dziennie. Zawierają znaczne ilości szybkich węglowodanów. Zaleca się wybór owoców o niskim IG i ŁG, zatem mniej słodkich i dojrzałych, na przykład wiśni, grejpfrutów, pomarańczy, brzoskwiń, jabłek. Z produktów mlecznych należy wybierać chude: mleko, jogurty beztłuszczowe lub 0,5%, chude sery twarogowe. Nie zaleca się śmietany, serów topionych, żółtych, a także zabielaczy do kawy. Substancje słodzące (słodziki) mogą być stosowane w zalecanych przez producenta dawkach, ale nie wszystkie, będzie to przedmiotem osobnego doniesienia. Zawartość błonnika pokarmowego w diecie powinna wynosić około 20–35 g/dobę.