Doustny test tolerancji glukozy – OGTT

Doustny test tolerancji glukozy (OGTT) jest ważny ze względu na możliwość wczesnego zdiagnozowania choroby cukrzycowej. Ma zastosowanie, gdy w innych badaniach wyniki dla rozpoznania cukrzycy są niejednoznaczne lub gdy poziom glukozy we krwi znajduje się przy granicznej wartości.

Badanie to zlecam także, gdy są obecne wykładniki zespołu metabolicznego, a jednocześnie wartości glikemii są prawidłowe.  Gdy BMI>30 kg/m², WHR u kobiet >0,85, u mężczyzn >1, obwód w talii > 80 cm u kobiet i >94 cm u mężczyzn to w tej postaci zespołu metabolicznego często trzeba wykonać OGTT. Gdy te proste wskaźniki antropometryczne wynoszą BMI>35, a obwód w talii u kobiet > 88cm i u mężczyzn >102cm rozpoznanie cukrzycy jest prawie pewne bez uciekania się do OGTT.

Stężenie glukozy, inaczej glikemia, popularnie nazywane poziomem cukru we krwi na czczo mieści się w granicach 70-100 mg/dl. Wartości między 100 a 125mg/dl pozwalają na rozpoznanie stanu przedcukrzycowego, nazywanego nieprawidłową tolerancją glukozy na czczo. Prawidłowy wynik testu w 60 minucie wykazuje glikemię <180 mg/dl, a w 120 minucie <140mg/dl. Po wypiciu glukozy insulina jest uwalniania z trzustki w dwóch etapach. Pierwsza szybka faza trwa do 10 minut, w tym czasie do krwi uwalnia się insulina zmagazynowana wcześniej w trzustce. W kolejnej fazie insulina jest produkowana i wydzielana do krwi na bieżąco do 2 godzin od podania glukozy. W tym drugim okresie wydzielone zostaje więcej insuliny niż w fazie pierwszej. Po tym czasie większość glukozy powinna znaleźć się w komórkach ciała, poza krwią. Ten mechanizm jest badany w doustnym teście tolerancji glukozy. Przed pobraniem krwi nie wolno nic jeść przez co najmniej 8 godzin. Można jedynie pić czystą wodę. Ponadto, co najmniej przez 3 dni poprzedzające test należy przestrzegać pełnowartościowej diety, np. nie ograniczamy zjadanych węglowodanów w stosunku do okresu poprzedniego. Trzeba również ustalić z lekarzem kierującym na badanie czy nie są stosowane leki podnoszące poziom glukozy (glikokortykosteroidy, leki moczopędne, beta-blokery), które trzeba odstawić przed OGTT. Kilka dni przed wykonaniem testu badany nie powinien zmieniać diety, trybu życia, nie zwiększać ani zmniejszać wysiłku fizycznego. Pobiera się krew żylną na czczo. Następnie w ciągu 5 minut wypijamy 75 gramów glukozy rozpuszczonej w 250 ml wody. Na kolejne pobrania krwi czekamy w poczekalni na siedząco, nic nie jemy i nie pijemy, nadal pozostajemy na czczo. Doustny test obciążenia glukozą służy diagnostyce cukrzycy, pomaga także w zdiagnozowaniu akromegalii, gdzie ocenia się wpływ glukozy na spadek poziomu hormonu wzrostu. Czasami przeprowadzamy z innych wskazań test tolerancji glukozy podanej dożylnie. W czasie tego badania glukoza jest wstrzykiwana do żyły przez trzy minuty, przed  i po dożylnym podaniu glukozy badany jest poziom insuliny we krwi. Sam test obciążenia glukozą nie jest dla pacjenta źródłem dużego dyskomfortu. W czasie pobierania krwi odczuwalny jest ukłucie, a po wypiciu roztworu glukozy rzadko, niektórzy odczuwają nudności i zawroty głowy. Najczęściej stosowane są tak zwany OGTT 3-punktowy, ale czasami przeprowadza się też 4-6 punktowy. Doustny test tolerancji glukozy u kobiet ciężarnych jest przeprowadzany między 24 – 28 tygodniem ciąży w sposób standardowy, rzadziej stosuje się jego modyfikacje. Ciąża sama w sobie predysponuje do rozwoju cukrzycy. Przyczyną jest znaczny wzrost stężenia hormonów (estrogeny, progesteron), zwłaszcza po 20 tygodniu. Powoduje to zwiększenie oporności tkanek na działanie insuliny. W efekcie stężenie glukozy w surowicy krwi nieraz znacznie przekracza dopuszczalną normę, co powinno być leczone, ze względu na zagrożenia zarówno dla matki, jak i płodu. Jeżeli po 120 minutach OGTT uzyska się wynik w granicach 140 – 199mg/dl (7,8 – 11mmol/l)  rozpoznaje się upośledzoną tolerancję glukozy. To także stan przedcukrzycowy. Cukrzycę można stwierdzić, gdy w dwie godziny po obciążeniu, stężenie cukru wynosi ≥ 200mg/dl (11,1mmol/l) i zaznaczają się pewne, nawet dyskretne objawy choroby cukrzycowej. Doustny test tolerancji glukozy (OGTT) wykonujemy gdy:

–  istnieją przesłanki, że u danej osoby występuje cukrzyca utajona bądź nieprawidłowa  tolerancja glukozy, jako etap w   rozwoju choroby cukrzycowej, przy nieprawidłowym stężeniu glukozy na czczo między 100 a 125 mg/dl,

–  w okolicznościach objawów zespołu metabolicznego, gdy chory z otyłością brzuszną spełnia cytowane wyżej kryteria antropometryczne, a jednocześnie ma wysokie stężenie trójglicerydów, podwyższone ciśnienie tętnicze, niskie stężenie cholesterolu HDL, podwyższony poziom kwasu moczowego i prawidłowe stężenie glukozy na czczo,

–  u kobiet w ciąży z nieprawidłowym wynikiem badania glukozy na czczo, gdy podejrzewa się reaktywną hipoglikemię (przedłużony do 4 godzin OGTT z 75g glukozy),

–  u każdej kobiety między 24 – 28 tygodniem ciąży.