PRYWATNY GABINET LEKARSKI

Nieśmiertelność! Odwieczne marzenie człowieka, przywilej bogów. A jednak żyjemy coraz dłużej, ma to jednak swoją cenę. Długie życie sprzyja ujawnieniu się chorób związanych z wiekiem: chorób nowotworowych, układu krążenia, chorób neurodegeneracyjnych, zespołu metabolicznego z cukrzycą itd.

Proces starzenia jest plastyczny, ale nieunikniony, gdyż spowodowany jest uszkodzeniami makrocząsteczek, w tym DNA (kodu genetycznego), wynikającymi z przypadkowych błędów w replikacji oraz działania reaktywnych form tlenu powstających w trakcie oddychania komórkowego. Telomery na końcach chromosomów porównywane są często do skuwek sznurowadeł. To krótkie sekwencje DNA pokryte białkami chronią chromosomy przed uszkodzeniami i utratą materiału genetycznego podczas podziałów komórki. Gdy telomery stają się za krótkie, komórki zaczynają starzeć się i obumierać. Terapie przeciwnowotworowe polegające na hamowaniu aktywności telomerazy mogą spowodować efekt odwrotny od zamierzonego. Niezależnie od tego, czy starzenie występuje na skutek skracania telomerów, czy też pozbawienia ich białek ochronnych lub w wyniku stresu oksydacyjnego, czy też genotoksycznego to zasadniczo pierwotną przyczyną są podwójne uszkodzenia DNA, które mogą zachodzić zarówno w telomerowym jak i nietelomerowym odcinku DNA. Starzejące się tkanki organizmu człowieka wchodzą nie tylko w etap trwałego zatrzymania podziałów, ale zmieniają one swoją morfologię i funkcje, i przechodzą swoiste przeprogramowanie. Stare komórki zaczynają wydzielać do środowiska rozmaite czynniki, w tym cytokiny prozapalne. Nowy, „sekrecyjny” fenotyp (budowa tkanek) pojawia się w komórkach niezależnie od tego czy weszły w starzenie replikacyjne (przez podziały komórkowe), czy też wywołane stresem oksydacyjnym starzenie się degeneracyjne somatyczne (budulcowe). Cytokiny wydzielane przez starzejące się komórki, które uległy starzeniu przyczyniają się do powstania w organizmie chronicznego stanu zapalnego. Dlatego pomysł na wydłużanie życia poprzez zapobieganie skracaniu telomerów jest dzisiaj chybiony. Jednak oddziaływanie na uszkodzenia DNA oraz poprawę zdolności do jego naprawy, wydają się bardzo obiecujące. Dla przykładu, ograniczenie spożycia kalorii może chronić zakończenia chromosomów - czapeczki telomerowi przed skracaniem, zmniejszając tym samym ryzyko rozwoju nowotworów i chorób związanych z wiekiem. Plastyczność procesu starzenia daje obietnice możliwości modyfikowania go i przedłużania życia, z jednoczesnym oddaleniem w czasie chorób związanych ze starzeniem. Sprawdza się, zatem w praktyce stara sentencja, że śniadanie powinno być królewskie, obiad szewca, a kolacja żebracza. Stałe niedojadanie do sytości zdecydowanie służy zdrowiu. Gdyby do tego dołączyć ostrą selekcję żywności przydatną do spożycia, niekoniecznie w sposób zgodny z naszymi preferencjami podniebiennymi i codzienny nawyk prozdrowotnego wysiłku mięśniowego (usprawnienie spalania, deficyt kalorii) to dłuższe życie w dobrym zdrowiu pozostaje w zasięgu ręki.