Ostre hiperglikemie w cukrzycy zagrażające życiu chorego

Główną przyczyną ostrych powikłań cukrzycy przebiegających z hiperglikemią są dodatkowe zakażenia (zapalenie płuc, gruźlica, zmiany ropne skóry i narządów wewnętrznych, zakażenia stomatologiczne, laryngologiczne i wiele innych). Inne przyczyny prowadzące do dekompensacji cukrzycy to nadużycie alkoholu, urazy, odstawienie leków przez chorego bądź zastosowanie zbyt małej dawki leków, zawał serca czy stres emocjonalny. Wszystkie powyższe stany prowadzą do niedoboru insuliny, wzrostu poziomu cukru w krwi i postępujących ogólnoustrojowych zaburzeń metabolicznych z towarzyszącym odwodnieniem organizmu i narastającym stężeniem we krwi kwaśnych produktów przemiany materii (rozwój kwasicy i śpiączki metabolicznej). Zaburzenia te są bezpośrednim zagrożeniem życia i nie leczone w porę mogą prowadzić do śmierci chorego.

Najczęstszymi początkowymi objawami narastających zaburzeń metabolicznych są: gwałtowne chudnięcie, silne pragnienie, wielomocz, osłabienie, nudności i wymioty prowadzące do rozwoju śpiączki. Wyróżniamy trzy rodzaje kwasic cukrzycowych, prowadzących do śpiączki metabolicznej:

 

  1. Kwasica ketonowa – występuje najczęściej, dotyczy zwykle pacjentów chorujących na cukrzycę typu 1. Główną przyczyną jest niedobór insuliny i w praktyce zwykle jest to związane z zaprzestaniem podawania insuliny (celowym lub przez pomyłkę), insulinoopornością rozwijającą się w przebiegu infekcji lub u osób z nierozpoznaną do tej pory cukrzycą typu 1. Klinicznie kwasica ketonowa rozwija się w ciągu godzin lub dni. Prawie wszystkim przypadkom można zapobiec, dlatego też każdy chory powinien być wyszkolony w kierunku szybkiego rozpoznania początkowych stadiów kwasicy ketonowej (badanie poziomu cukru we krwi na glukometrze oraz badanie moczu na obecność acetonu). Śmiertelność wynosi około 10% i rokowanie znacznie się pogarsza w razie późnego rozpoczęcia leczenia.

  2. Kwasica hiperosmotyczna – występuje stosunkowo rzadko, dotyczy zwykle starszych pacjentów chorujących na cukrzycę typu 2. Dominującym objawem jest skrajne odwodnienie oraz postępujące zaburzenia świadomości. We krwi chorych stwierdza się bardzo wysokie poziomy cukru (500–800mg%) bez rozwoju kwasicy ketonowej. Rokowanie jest bardo poważne, śmiertelność wynosi około 40%.

  3. Kwasica mleczanowa – występująca bardzo rzadko, zwykle u starszych ludzi. Najczęstszymi przyczynami prowadzącymi do rozwoju tego powikłania są: ciężkie krwotoki, zapaść, ostry zawał serca, ostra i przewlekła niewydolność oddechowa a także choroby wątroby, nerek czy spożycie alkoholu. Rokowanie zwykle jest poważne i wiąże się z koniecznością zmiany dotychczasowego leczenia.

Ostre stany niewyrównania metabolicznego zagrażające życiu, powinny być leczone w warunkach intensywnej terapii szpitalnej. W mojej praktyce, w warunkach przymusowych, musiałem sobie radzić sam, niezbędne były jednak wkłucia dożylne (typu venflon) i krystaloidy do przetoczeń.

Dr Zygmunt Trojanowski